ODCINEK 41 P jak Piękno profesor dr hab. Mirosława Ołdakowska-Kufel
POSŁUCHAJ
DO POBRANIA
KONSPEKT I SPIS LEKTUR
- Część wprowadzająca definicyjno-wyjaśniająca czym jest zjawisko piękna:
jako kategoria estetyczna;
kontrast brzydota, zgrzyt;
w polskiej kulturze widać to w języku (brak wymogów harmonii i piękna języka); piękno wartość, o którą należy się starać;
często język modlitwy jest sformalizowany i zrozumiały jedynie dla znających język sakralny;
Piękno jest przede wszystkim kategorią estetyczną, rodzajem estetycznego ideału. Owe ideały (podobnie, jak same teorie piękna) kształtowały się i zmieniały w rożnych epokach historycznych, czasami stawały się obowiązującymi kanonami twórczości artystycznej, literackiej, W starożytności i w średniowieczu pojęcie piękna odnoszono głównie do natury, ale także i do ludzkich czynów – przekonanie o zbieżności dobra i piękna pozostaje w literaturze dość powszechne, np. stale powraca w pisarstwie wielu współczesnych poetów. Pojecie piękna (jego materialnych treści) wciąż pozostaje przedmiotem sporów filozofów, estetyków, ma w gruncie rzeczy subiektywny charakter W naszej potocznej świadomości funkcjonują przede wszystkim wyobrażenia piękna z kręgu klasycyzmu – coś jest piękne za sprawą np. harmonii, ładu, proporcji...
Mitologia
Afrodyta, według najpopularniejszego mitu wyłoniona z piany morskiej, była boginią nie tylko miłości, ale i piękna. Pięknu tej kobiety nie oparło się wielu bogów i śmiertelników. Parys obdarzył ją złotym jabłkiem należnym najpiękniejszej kobiecie, a w zamian za to bogini potączyta go miłością z piękną Heleną – jak wiemy, przyniosło to zgubę Troi.
Starożytny ideał piękna fizycznego możemy poznać przyglądając się harmonijnym sylwetkom przedstawionym przez rzeźbiarzy antycznych, takich jak Fidiasz, Lizyp i Praksyteles. Najczęściej rzeźbiono bogów, odzwierciedlając jednak panujący wówczas kanon estetyczny, w który panowała przede wszystkim harmonia rysów twarzy i regularna budowa ciała.
Biblia
Piękno łączyło się z dobrem w akcie stworzenia świata. Bóg stwarzając świat, sprawiał bowiem, że wszystko co pojawiało się było nie tylko piękne, ale także dobre. Czynił to wszystko z miłości do człowieka, którego w tym świecie umieścił, po to, aby jako istota najdoskonalsza mógł panować nad wszystkimi innymi stworzeniami i korzystać z wszelkich płodów ziemi. Jednak człowiek nie potrafił docenić dobroci Boga i sprzeciwił się jego woli. Dał się skusić wężowi, zerwał i zjadł owoc z zakazanego drzewa poznania dobra i zła.
Dante Alighieri - Boska komedia
Trójca Święta, poeta mógł ją zobaczyć pod sam koniec wędrówki po Raju, jawi się pisarzowi jako piękno niezrównane, absolutne. Są to trzy różnobarwne obręcze, których piękna nigdy nie zdoła oddać ubogi język poety, pozostający instrumentem zbyt niedoskonałym, by przekazać piękno wyrastające z mistycznego uniesienia, wiary.
Zygmunt Krasiński - Nie-Boska komedia
Poezja, zgodnie z ujęciem z tego dramatu, musi obejmować zarówno estetykę, jak i etykę, moralność. Być pięknem i równocześnie zbawieniem. Wtedy będzie prawdziwie wielka, autentyczna. W przypadku hrabiego Henryka piękno jego poezji nie może przesłonić nagannie moralnej postawy w realnym życiu: Przez ciebie pytanie strumień piękności, ale ty nie jesteś pięknością. Biada ci – biada! Dziecię, co plącze na tonie mamki – kwiat polny, co nie wie o woniach swoich, więcej ma zasługi przed Panem od ciebie.
Cyprian Kamil Norwid - Fortepian Szopena
Muzyka Szopena stanowi dla poety rodzaj dopełnienia piękna doskonałego, a takie wyżyny sztuki osiągnęło bardzo niewielu artystów. Twórczość Szopena może podnieść rzeczywistość do poziomu ideału, radykalnie ją odmienić, uczynić bytem doskonałym. Wspominaną rzeczywistości jest przede wszystkim polskość, to ona w pierwszej kolejności stała się w muzyce Szopena przedmiotem owego uwznioślenia, transformacji z prozaicznej realności w ideat.
Jan Kasprowicz - Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach
W tym cyklu sonetów Kasprowicza Bóg, natura i człowiek tworzą nierozerwalną jedność; przyroda nie jest tylko tłem, sztafażem, czymś obojętnym wobec człowieka, jest fizycznie i duchowo z nim zespolona, ona także rodzi się i odbywa drogę ku śmierci. Zarazem w Krzaku dzikiej róży natura to obraz harmonii świata, źródło wyciszenia, nieskończone piękno i odwieczny porządek.
- opisywanie kategorii piękna w literaturze poprzez odniesienie do autorów, tekstów, cytatów:
Jan Kochanowski
- renesans - piękno przyrody, piękno słowa; fraszki;
NA LIPĘ
Gościu, siądź pod mym liściem, a odpoczni sobie!
Nie dójdzie cię tu słońce, przyrzekam ja tobie,
Choć się nawysszej wzbije, a proste promienie
Ściągną pod swoje drzewa rozstrzelane cienie.
Tu zawżdy chłodne wiatry z pola zawiewają,
Tu słowicy, tu szpacy wdzięcznie narzekają.
Z mego wonnego kwiatu pracowite pszczoły
Biorą miód, który potym szlachci pańskie stoły.
A ja swym cichym szeptem sprawić umiem snadnie,
Że człowiekowi łacno słodki sen przypadnie.
Jabłek wprawdzie nie rodzę, lecz mię pan tak kładzie
Jako szczep napłodniejszy w hesperyskim sadzie.
- co jest najważniejsze piękno i harmonia czy treść
parnasizm – sztuka dla sztuki – ciągła dyskusja w sztuce i literaturze polskiej;
Choć parnasizm na gruncie polskim występował przede wszystkim w Młodej Polsce, do prekursorów kierunku zaliczyć można również Cypriana Kamila Norwida, którego utwory odnosiły się do podobnych inspiracji, co poetów francuskich, zgromadzonych wokół tego prądu literackiego.
Polscy autorzy tego nurtu: Felicjan Faleński, Antoni Lange, Zenon Przesmycki. Rozwój parnasizmu w Polsce przypadł na epokę pozytywizmu, jednak jego pełen rozkwit obecny był przede wszystkim w Młodej Polsce. Uniwersalizm tego kierunku artystycznego korespondował z takimi prądami jak dekadentyzm oraz inspiracje kulturą antyczną.
Leopold Staff „Echo”
- młodopolska poetyka, piękno dla piękna, baśniowość postaci;
piękny świat podmiotu lirycznego;
brak refleksji tylko zabawa pięknem;
radość z piękna
Wśród swawolnej gonitwy w boru gęstwie starej
Usłyszał faun rozkoszne słowo obietnicy
Z gorących ust rusałki nagiej, śniadolicej
I pobiegł swą radością huknąć w mroczne jary.
I tchnął z swej piersi szczęścia szaleństwo ucieszne
W fletnię, a dźwięk wylata szklaną, barwną kulą,
Spada w jar, gdzie do stromych ścian karły się tulą
I patrzą długobrode, zadziwieniem śmieszne.
Chwytają bujające dziwo, cud tęczowy,
I jeden go drugiemu niby piłkę ciska...
Kula grzmi echem, tłukąc się o skał urwiska,
I łoskotem rozbudza uśpione parowy...
A faun wziął się pod boki, porwany zachwytem,
I hucząc śmiechem, w ziemię uderza kopytem...
- sonet jako forma pięknego słowa
Awangarda Krakowska
– apel o formę sztuki (Sztuka ma odpowiadać nowej wrażliwości człowieka ukształtowanej przez maszynę oraz technikę, ma odpowiadać prawom ekonomii i celowości, ma zostać poddana prawom rygoru (ekonomia słów, nowa metafora);
estetyka literacka jako element piękna sztuki;
grupa poetów awangardowych;
- piękno dla piękna w sytuacjach kryzysowych, ważnych dla człowieka nie wytrzymuje próby;
Czesław Miłosz „Świat (poema naiwne)”
– cykl napisany w 1943 roku czas okupacji;
wiersz „Słońce” estetyka + waga wartości w życiu człowieka; piękno transcendentne;
Barwy ze słońca są. Bo ono nie ma
Żadnej osobnej barwy, bo ma wszystkie.
I caŁa ziemia jest niby poemat,
A słońce nad nią przedstawia artystę.
Kto chce malować świat w barwnej postaci,
Niechaj nie patrzy nigdy prosto w słońce.
Bo pamieć rzeczy, ktore widział, straci,
Łzy tylko w oczach zostaną piekące.
Niechaj przyklęknie, twarz ku trawie schyli
I patrzy w promień od ziemi odbity.
Tam znajdzie wszystko, cośmy porzucili
Gwiazdy i roże, i zmierzchy, i świty.
Zbigniew Herbert „Potęga smaku”
– wiersz dedykowany Pani Profesor Izydorze Dąmbskiej.
Estetyka jest ważna w życiu
To wcale nie wymagało wielkiego charakteru
nasza odmowa niezgoda i upór
mieliśmy odrobinę koniecznej odwagi
lecz w gruncie rzeczy była to sprawa smaku
Tak smaku
w którym są włókna duszy i chrząstki sumienia
Kto wie gdyby nas lepiej i piękniej kuszono
słano kobiety różowe płaskie jak opłatek
lub fantastyczne twory z obrazów Hieronima Boscha
lecz piekło w tym czasie było jakie
mokry dół zaułek morderców barak
nazwany pałacem sprawiedliwości
samogonny Mefisto w leninowskiej kurtce
posyłał w teren wnuczęta Aurory
chłopców o twarzach ziemniaczanych
bardzo brzydkie dziewczyny o czerwonych rękach
Zaiste ich retoryka była aż nazbyt parciana
(Marek Tulliusz obracał się w grobie)
łańcuchy tautologii parę pojęć jak cepy
dialektyka oprawców żadnej dystynkcji w rozumowaniu
składnia pozbawiona urody koniunktiwu
Tak więc estetyka może być pomocna w życiu
nie należy zaniedbywać nauki o pięknie
Zanim zgłosimy akces trzeba pilnie badać
kształt architektury rytm bębnów i piszczałek
kolory oficjalne nikczemny rytuał pogrzebów
Nasze oczy i uszy odmówiły posłuchu
książęta naszych zmysłów wybrały dumne wygnanie
To wcale nie wymagało wielkiego charakteru
mieliśmy odrobinę niezbędnej odwagi
lecz w gruncie rzeczy była to sprawa smaku
Tak smaku
który każe wyjść skrzywić się wycedzić szyderstwo
choćby za to miał spaść bezcenny kapitel ciała
głowa
Wiersz z tomu Raport z oblężonego Miasta i inne wiersze
Utwór został opublikowany w tomiku „Raport z oblężonego miasta” w 1983 roku. Powstał pod wpływem wniosków, które poeta wysnuwał z obserwacji komunistycznej rzeczywistości. Herbert sprzeciwiał się socrealistycznej sztuce, krytykował tandetne przemowy dygnitarzy i przygnębiającą architekturę. Utwór wywodzi się więc z realiów historycznych, ukazuje wpływ komunizmu na twórczość artystyczną i kulturę.
Wiersz należy do liryki bezpośredniej, podmiot liryczny wypowiada się w imieniu całego swojego pokolenia. Świadczy o tym zastosowanie czasowników w pierwszej osobie liczby mnogiej i odpowiednich zaimków („nasza odmowa”, „mieliśmy”, „zgłosimy”, „nasze oczy”). Osoba mówiąca prezentuje postawę typową dla wierszy Herberta. Jest to człowiek, który dystansuje się od społeczeństwa ze względu na niezgodę na socjalistyczną rzeczywistość. Posiada wrażliwość artystyczną i poczucie estetyki. Podmiot liryczny przyjmuje postawę wyprostowaną, ma silny system wartości, dlatego nie można go zastraszyć ani przekupić.
Warstwa stylistyczna utworu jest dosyć rozbudowana. Pojawiają się jednak metafory („smaku w którym są włókna duszy i cząstki sumienia”, „Mefisto w leninowskiej kurtce posyłał w teren wnuczęta Aurory”, „składnia pozbawiona urody koniunktiwu”, „książęta naszych zmysłów wybrały dumne wygnanie”). Zastosowano również porównania („kobiety różowe płaskie jak opłatek”, „parę pojęć jak cepy”). Plastyczności nadają epitety („koniecznej odwagi”, „fantastyczne twory”, „samogonny Mefisto”, „nikczemny rytuał”, „bezcenny kapitel”). Obecne są wtrącenia „zaiste ich retoryka była aż nazbyt parciana (Marek Tulliusz obracał się w grobie)”. Poeta zastosował również wyliczenia („kształt architektury rytm bębnów i piszczałek kolory oficjalne nikczemny rytuał pogrzebów”) i powtórzenia („była to sprawa smaku tak smaku”).
Głównym tematem wiersza jest sprzeciw podmiotu lirycznego przeciwko socjalistycznej władzy. Osoba mówiąca wspomina czas, gdy nie zgodziła się dołączyć do propagatorów komunistycznej ideologii. Nie wymagało to od niej i jej rówieśników wielkiej odwagi, a jedynie poczucia dobrego smaku. Podmiot liryczny przywiązuje ogromną wagę do estetyki, zamiłowanie do piękna uratowało go przed akceptacją systemu socjalistycznego. Odwołuje się do filozofii Platona, według której piękno, prawda i dobro są ze sobą tożsame. Piękno służy więc do poznania prawdy, komunistyczna propaganda zdemaskowała swój fałsz przez tandetną i krzykliwą estetykę. Podmiot liryczny zastanawia się jakich zabiegów mogli użyć socjaliści, aby przeciągnąć artystów na swoją stronę. Nie wie, co by się stało, gdyby komuniści sięgnęli po wybitne dzieła sztuki.
Osoba mówiąca przedstawia obraz zbrodniczego systemu opracowanego przez Lenina, który jest porównywany do diabła. Polacy zostali zniewoleni, zaczęto chronić morderców, a represjonować uczciwych ludzi. Zakłamana propaganda nie zdołała przekonać podmiotu lirycznego. Uratowało go wrodzone wyczucie estetyki, które uświadomiło mu, że żyje w odpychającym i do cna prostackim środowisku. Wyczulone zmysły dają osobie mówiącej odwagę, aby przeciwstawić się władzy.
Podmiot liryczny czuje wyższość nad prymitywnymi rządzącymi. Bunt jest dla osoby mówiącej naturalny, nie wymaga wielkiego wysiłku. Podmiot liryczny wolałby umrzeć, niż podporządkować się socjalistycznej władzy. Zakończenie wiersza jest ironiczne, typowe dla twórczości Herberta. Osoba mówiąca stwierdza, że przeciwstawienie się reżimowi nie wymaga odwagi, a jednocześnie zdaje sobie sprawę, że bunt może zostać ukarany śmiercią.
Pojawiają się nawiązania do mitologii, filozofii i historii. Podmiot liryczny wspomina o Aurorze, rzymskiej bogini poranka. Dzieci, pojawiające się w socjalistycznej propagandzie, są nazwane „wnuczętami Aurory”. Jest to sformułowanie ironiczne, ponieważ w ten sposób określa się dzieci o niezwykłej urodzie, a podmiot liryczny podkreśla brzydotę potomstwa epoki rządów Lenina. Osoba mówiąca nawiązuje również do Marka Cycerona, wybitnego mówcy z czasów Rzymu, który przewraca się w grobie, słysząc prymitywną socjalistyczną retorykę.
Adam Mickiewicz „Pan Tadeusz”
– koncert Jankiela – mistrz instrumentu; harmonia i brak harmonii Mistrz coraz takty nagli i tony natęża / a wtem puścił fałszywy akord jak syk węża / Nie zmylił się mistrz taki! On umyślnie trąca / wciąż tę zdradziecką strunę, melodyję zmąca...;
Anna Piwkowska „Lustrzanka”
– pieśń rozpaczy;
Nie masz, nie masz nadzieje „ojcu”
Nieszczęsne ochędóstwo, żałosne ubiory,
ampułki po lekarstwach, bandaże, wenflony,
uprane prześcieradła – przetarte upiory
twego bólu i jeszcze nożyk porzucony
ten, którym rozcinałeś w spłowiałej gazecie
strony. Już tylko żalu, żalu przydajecie.
I moje uploteczki, chustki haftowane,
znajduję rozrzucone jak ślad po czuwaniu
nocami przy twym łóżku w daremnym czekaniu
na znak, ostatnie słowo, choćby napisane
ołówkiem , bo uparcie twoja dłoń wędruje
do stolika gdzie notes – lecz już śmierć spisuje
jak spiskowiec, szeptane przez ciebie imiona
jeszcze wczoraj. Dziś milczysz – już skrzynka zamkniona.
A jakbym jeszcze tobie coś obiecowała,
jakbym nie dotrzymała, straciła, oddała
to co mi powierzyłeś a czego ubyło
po tobie, jakby nigdy cię tutaj nie było,
to miłość, której nigdy nie zwrócę nikomu,
bo tak kochać nie umiem – szczere pustki w domu.
I klęczę przy twym łóżku w przeciągu bo wieje
nicość poprzez pokoje i nie masz nadzieje.
Anna Piwkowska - poetka, eseistka, wydała dotychczas siedem tomików poetyckich: Szkicownik (1989),Cień na ścianie (1990),Wiersze i sonety (1992),Skaza (1996),Tylko trzy drogi (2000),Po (2002),Niebieski sweter (2004). Jest laureatką Nagrody Literackiej im. Georga Trakla (1995). Za tomik Po otrzymała wyróżnienie Fundacji Kościelskich (2002). Swoje wiersze publikowała między innymi w „Więzi", „Res Publice", „Zeszytach Literackich", „Dekadzie Literackiej", „Kresach", „Tygodniku Powszechnym". Były one tłumaczone na język niemiecki, rosyjski, słoweński i angielski. Jej wiersze ukazały się w Rosji w antologii Polskije poetessy (2002) oraz w Anglii w antologii Six Polish Poets (2009). Jest autorką eseistycznej książki o Annie Achmatowej (2003),a także prozy inspirowanej wierszami i biografią Georga Trakla pt. Ślad łyżwy (2007). Należy do Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.
Potrafi z materii codziennego życia wykroić jakieś jedno, ledwo zauważalne zdarzenie, jakąś obserwację czegoś dziejącego się na uboczu spojrzeń – i w tak obramowanej chwili lirycznej zawrzeć wszystko, co najważniejsze. A najważniejsza w jej twórczości jest miłość.
- podsumowanie odcinka przez eksperta.
NAWIĄZANIE DO UTWORÓW LITERACKICH
Jan Kochanowski „Fraszki”
Leopold Staff „Echo”
Czesław Miłosz „Świat (poema naiwne)”
Zbigniew Herbert „Potęga smaku”
Adam Mickiewicz „Pan Tadeusz”
Anna Piwkowska „Lustrzanka”
ALFABET - ODCINKI
Przyjaźń Porażka Mądrość Tęsknota Liberalizm Laicyzm Uprzejmość Fantastyka Groteska Ekscentryzm Kontrkultura Romantyzm Życie Prawda Natura Cuda Prowincja - ujęcie drugie Historia Miasto Bieda Prowincja - ujęcie pierwsze Światło Modlitwa Piękno Tłum Starość Małżeństwo Jaźń Niewiara Ciało Sztuka Rytuał Świętość Samotność Humor Dzieciństwo bezczelność Śmierć Ironia Codzienność Patos Tragizm Ideologia CYNIZM OBOJĘTNOŚĆ UWAŻNOŚĆ Ojczyzna OJCOSTWO Dzikość Nienawiść Gościnność NADZIEJA DIALOG AMBICJA miłosierdzie dewocja wstyd gniew praca zabawa szczęście melancholia rozpacz głupota
STRONA GŁÓWNA ALFABETU LITERATURY POLSKIEJ
WIĘCEJ O PROJEKCIE
ALFABET, czyli...
Po dzieła literatury polskiej sięgać można z wielu powodów – obowiązku szkolnego, pasji czytelniczej, kontemplacji piękna wyrażonego w sztuce. Jednym z powodów zainteresowania może być próba znalezienia odpowiedzi na pytania odwiecznie i uniwersalnie ważne – czym są i jak mogą realizować się idee z którymi obcujemy na co dzień, stanowiące element naszych moralnych wyborów. Altruizm, bohaterstwo, cnota… układają się w alfabet wartości.
W tym aspekcie w polskiej literaturze możemy znaleźć różnorodność interpretacji, historycznych odniesień i form wyrazu, które świadczą o bogactwie rodzimej kultury budującej w ciągu wieków naszą narodową tożsamość, jej odniesień do światowego dorobku cywilizacyjnego, a w nim twórczego dyskursu, którego zawsze byliśmy aktywnym uczestnikiem. Inspiracja płynąca z literackich wzorców daje bezpośredni emocjonalny impuls do osobistej refleksji odbiorcy, systematyzuje wiedzę o historii idei, procesach kulturowych i pozwala zrozumieć zjawiska historyczne, których emanacją są literackie dzieła. Polska twórczość literacka daje cały wachlarz odpowiedzi na nurtujące nas dylematy zarówno moralne jak związane z narodową tożsamością. Pozostaje jednak pytanie, gdzie ich szukać?
WYKORZYSTANIE MATERIAŁÓW
Projekt „Alfabet literatury Polskiej” zakładając synkretyczną prezentację w twórczości polskich pisarzy ważnych dla każdego z nas idei, odpowiada na to pytanie w przystępnej i atrakcyjnej formie. Stanowi swoisty drogowskaz w świecie pełnym informacyjnego chaosu i wątpliwych ideałów. Naukowcy, literaturoznawcy, przedstawiciele środowisk akademickich zgodnie z przyjętym porządkiem alfabetycznym, prezentują odbiorcom projektu przekrojową panoramę dzieł literackich, w których podejmuje się tematykę idei i zjawisk z nimi związanych.
Projekt adresowany jest do wszystkich grup wiekowych, ze szczególnym akcentem na młodzież uczącą się, dzięki czemu stanowi materiał uzupełniający programy kształcenia w zakresie języka i literatury polskiej. W zamyśle przeznaczony jest w równej mierze dla odbiorców w Polsce, jak też Polonii i Polaków poza granicami kraju.
CELE PROJEKTU
Cele projektu "Alfabet literatury polskiej" to:
- Popularyzacja i upowszechnienie dorobku polskiej literatury w ujęciu odpowiadającym współczesnym trendom cywilizacyjnym koncentrującym się na pojęciach – ideach, aktualnych w bieżącym dyskursie kulturowym – w Polsce i za granicą, w środowiskach polskich i polonijnych oraz środowiskach autochtonicznych miejsc zamieszkania naszych rodaków.
- Zainteresowanie polskiej młodzieży w kraju i za granicą polską kulturą wyrażoną w rodzimych dziełach literackich, odpowiadającą na uniwersalne pytania jakie stawia sobie dorastające pokolenie.
Tym samym dostarczenie argumentów w potencjalnej dyskusji o wartości polskiej kultury. - Budowanie tożsamości i dumy narodowej poprzez wskazanie i omówienie literackich źródeł specyficznie polskich, a zarazem uniwersalnie ważnych, bo osadzonych w globalnym dorobku cywilizacyjnym.
- Dostarczenie materiałów uzupełniających proces kształcenia w zakresie literatury i języka polskiego dla szkół i ośrodków edukacyjnych w kraju i za granicą
- Popularyzacja czytelnictwa w języku polskim i nauki języka
- Pobudzenie dyskusji nad polskim dorobkiem literackim w aspekcie historii idei
ODBIORCA PROJEKTU
Grupę docelową stanowią:
- Polonia i Polacy poza granicami kraju – w szczególności polskie szkoły, ośrodki kultury polskiej, organizacje polskie i polonijne na obczyźnie
- Polacy w kraju – w szczególności młodzież kształcąca się na poziomie średnim i wyższym, jako materiał uzupełniający do zajęć z literatury i języka polskiego
- Ośrodki naukowe i badawcze w Polsce i za granicą zajmujące się literaturą polską (listy dialogowe w językach obcych umożliwią zrozumienie obcokrajowcom)
- Instytucje rządowe w gestii których leży upowszechnianie polskiej kultury i dziedzictwa narodowego oraz oświata polska
- Instytucje pozarządowe zainteresowane tematyką projektu
ALFABET JĘZYKA POLSKIEGO
Projekt dofinansowany przez Instytut Rozwoju Języka Polskiego
ze środków Ministra Edukacji Narodowej
Publikacja wyraża jedynie poglądy autora/ów i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem IRJP ani MEN